Kum Nedir? Kum Nasıl Oluşur? Kum Çeşitleri

Genellikle silisli kültelerin ufalanmasından meydana gelen ve deniz kıyısı, çay yatağı gibi yerlerde bol oranda bulunan ufak ve sert taneciklere kum denir. Kumun üzerine basınca yumuşak olduğu hissedilir. Kumlu bir plajda, kum temiz olduğu sürece rahatlıkla yürünebilir ve hatta kumların üzerinde yatılabilir. Bazı plajlarda ise çakıl vardır. Çakıllı bir plajda çıplak ayak yürümek olanaksızdır. Bazı plajlar ise kayalıktır.

Kum, çakıl ve kayaların büyüklükleri değişiktir. Kaya büyük parçalardan oluşur. Çakıl daha küçük parçalardan, kum ise daha da küçük taneciklerden oluşur. Bundan da küçük taneciklerden oluşan maddeler vardır. Bunlar da balçık ve çamurdur. Kaya, çakıl, kum ve balçık kendilerini oluşturan taneciklerin büyüklüğüne göre birbirinden ayırt edilir. Kum taneciklerinin çapı 0,2 santimetre (2 mm) veya daha azdır.

Bir kumsala uzaktan bakınca sarımsı gri ya da beyaz renkte olduğu görülür. Biraz kum alıp dikkatle incelenirse, kumun birkaç değişik renkten oluştuğu görülür. Uzaktan bakıldığında, değişik renkteki bu tanecikler bir araya gelerek tek bir renk oluştururlar.

Kum Nasıl Oluşur?

Kumsaldan alınan kum tanecikleri incelendiğinde bunların içinde göze yabancı gelmeyen bazı parçalar görülür. Bunlar çok küçük midye ya da salyangoz kabuklarıdır. İşte bunlar kumun nasıl meydana geldiğini anlama konusunda bir ipucudur.

Kumun arasında görülen bu kabuk parçaları dalgalar ve rüzgâr tarafından parçalanmıştır. Çok eski zamanlarda bu kabukların içinde yumuşakçalar türünden canlı yaratıklar vardır. Bu yaratıklar ölünce kabuklar dalgalar tarafından sürüklenmiş ve kayalara çarptırılmıştır. Böylece kabuklar çok küçük parçalara ayrılmıştır. Yine dalgaların ve rüzgârın etkisiyle bu parçacıklar birbirine sürtünmüş ve daha da ufalanmıştır.

Kum tanecikleri, bu kabuklardan başka büyük bir bölümüyle kayalardan oluşur. Kayalar da, tıpkı kabuklarda olduğu gibi küçük parçacıklara ayrılmıştır. Bu aşınma sürecine erozyon adı verilir. Okyanusların dalgaları milyonlarca yıl süreyle kıyıya çarpmıştır. Bu sürekli çarpmaya en sert kayalar bile dayanamaz, ilk önce büyük kayalar birkaç büyük parçaya ayrılır. Sonra bu parçalar yavaş yavaş çakıllar haline gelir. Çakıllar, dalgaların alıp sürükleyebileceği kadar hafiftir. Dalgalar çakılların üzerine vurarak bunları da parçalar ve geri çekilirken bu parçaların bir bölümünü beraberinde sürükler. Çakılların birbirine sürtünmesinden büyük bir öğütülme sesi çıkar. Birbirine sürtünen çakıllar gittikçe aşınır ve gittikçe daha küçük parçacıklar ortaya çıkar. Sonunda bunlar kum haline gelir.

Kum oluşturan tek aşındırma gücü okyanus dalgaları değildir. Karadaki kayalar sürekli olarak yağmur, akarsu, ırmaklar ve rüzgârlar tarafından aşındırılmaktadır. Buzullar da kayaları aşındırır. (Buzullar, dağların yüksek kesimlerinde ve kutup bölgelerinde görülen büyük buz kitleleridir.) Hareket halindeki buzullar karadan kaya parçaları koparır. Buzullar eriyince bu kopan parçalar dağların yamaçlarında birikir ve daha sonra rüzgârla taşınır. Çöllerde ve deniz kıyılarında rüzgâr, kumdan tepecikler oluşturur.

Bir kayadaki bütün maddeler kum haline gelmez. Mineral adı verilen bazı doğal maddeler suda erir, örneğin yemeklerde kullanılan tuz, yağmur ve ırmak sularında erir ve oradan denizlere taşınır. Daha yumuşak maddeler ise daha küçük taneciklere bölünerek balçık ya da çamuru oluşturur. Kumda en çok bulunan mineral kuvarstır. Kuvars, daha çok kayalarda bulunan kristallerden oluşan sert bir maddedir.

Kum Başlıca Nerelerde Kullanılır?

Kum, cam yapımında kullanılması bakımından önemli bir maddedir. Cam yapılırken kum, içindeki kuvars minerali eriyene kadar ateşte ısıtılır. Sonra yavaş yavaş soğumaya bırakılır. Eriyen kuvars, kayalarda ya da kumda olduğu gibi tekrar kuvars kristalleri oluşturacağına cam meydana getirir.

Kum, aynı zamanda metal dökümhanelerinde kalıp yapmakta kullanılır. Dökümhanelerde erimiş metaller kalıplara dökülerek bunlara istenen biçimler verilir. Bu kalıpların iç bölümleri kumdan yapılır. İnşaatçılıkta da kum çok kullanılır. Harç, kireçle kumun karışımından elde edilir. Çimento ya da alçıya kum karıştırıldığı zaman çimentonun da alçının da tek başına olduğundan çok daha güçlü bir birleştirme maddesi elde edilir.

Kumun aşınma yoluyla nasıl meydana geldiği yukarıda belirtilmişti. Kum da ayrıca insanlar tarafından başka maddeleri aşındırmak için kullanılır. Zımpara kâğıdı kumdan yapılır ve özellikle tahta işçiliklerinde çok kullanılır. Endüstride, bazı yüzeyleri temizlemek için kumla pas giderme yöntemi kullanılır. Bu yöntemde, aşındırılacak olan yüzeyin üzerine, basınç altındaki hava aracılığıyla kum püskürtülür.