Silisyum Nedir? Silisyum Nerelerde Kullanılır?
Silisyum kimyasal bir elementtir. Simgesi “Si” ile gösterilir. Yerkabuğunda en çok bulunan elementler arasında ikinci sırada gelir. Yerkabuğunun yüzde 25′ten fazlasını silisyum oluşturur. Silisyumdan daha fazla bulunan tek element ise oksijendir. Bütün kayalar, toprak ve kumlar silisyum içerir. Silisyum, ayrıca deniz, göl ve nehir sularında da bulunur. Atmosferdeki tozlarda da vardır. İnsan için çok önemli olan bu element pek çok bitki ve hayvanın yapısında da bulunur. Tuğla ve çimento silisyum içeren maddelerdir. Çömlekçilik ve porselen yapımında kullanılan çamur da silisyum içerir. Cam yapımında ise silisyum gene gerekli bir maddedir.
Silisyum Doğada Nasıl Bulunur?
Silisyum doğada arı halde bulunmaz. Sadece başka elementlerle oluşturduğu bileşiklerine rastlanır. Bileşikler ve elementler molekül adı verilen küçük yapıtaşlarını içerir. Her molekül ise küçük atomlardan oluşur.
En çok rastlanılan silisyum bileşiği silisyum dioksittir. Bu bileşiğin içerdiği her molekül bir silisyum atomu ile iki oksijen atomundan oluşur. Genellikle “silika” adı ile tanınır ve çok değişik şekillerde bulunabilir. Cama benzeyen bir taş olan kuvars da silikadır. Kuvars bazı kayalarda beyazımsı renkli sert bir taş damar olarak bulunur. Atomları son derece düzenli bir diziliş şekli gösterir ve kristal adı verilen geometrik şekiller oluşturur. Bazen başka maddeleri içerdikleri de olur. Bu özellikleri kuvarsa özel bir renk verir. Doğada sarı, mavi, pembe ve mor renkte kuvarsa rastlanılır.
Mor kuvarsa ametist adı verilir. Yüzük ve kolye gibi mücevher yapımında kullanılan değerli bir taştır. Renksiz kuvarsın katı kitlelerine kaya kristali adı verilir. 3.500 yıldan beri kaya kristalinden mücevher, kadeh ve hatta büyüteç yapılmaktadır.
Kuvars kayaların küçük parçalara ayrılması sonucu kum meydana gelir. Kumun oluşması erozyon sonucu olabileceği gibi, rüzgâr ve suyun etkisiyle de olabilir. Kum cam yapımında kullanılır.
Arı silisyum belirli silisyum bileşiklerinden elde edilir. Elmasla aynı yapıda olan kristaller oluşturur. Elmas, karbon elementinin kristal şeklidir. Silisyum ve karbonun özellikleri birbirine çok benzer.
Silisyum karbonla birleştiğinde çok sert bir bileşik meydana gelir. Oluşan bileşiğe silisyum karbid ya da karborund adı verilir. Bu bileşik bıçak ve çeşitli aletlerin bilenmesinde kullanılır. Ayrıca iyi aşındırıcı olduğundan pürüzlü yüzeylerin düzeltilmesinde kullanılır. Silisyum ve karbon, demir gibi metallere katıldığında daha iyi metal alaşımlar elde edilir.
Canlıların bazı kısımlarında bulunan bileşiklerdeki karbonun yerine öldükten sonra silisyum konulursa, bu organizmaların vücutları uzun süre toprakta çürümeden kalabilir. Sonunda toprakta bulunan silisyum ölü organizmalardaki karbonun yerini alır ve silisyum bileşikleri oluşur. Silisyum bileşikleri karbon bileşiklerine oranla çok daha uzun zaman çürümeden kalabilir. Silisyum, bazı taşıllarda karbonun tamamının yerini almıştır. Silikon adı verilen önemli bir silisyum bileşiğine doğada rastlanılmaz. Bu nedenle kimya laboratuvarlarında yapay olarak elde edilir. Bu bileşik, silisyum, karbon, oksijen ve hidrojen atomlarını içerir. Atomlar çok büyük molekül zincirleri oluşturur. Böyle büyük moleküller içeren maddelere polimer adı verilir.
Silikonlar büyük sıcaklık farklılaşmalarında değişime uğramazlar. Ayrıca başka elementlerle güç birleşirler. Bu nedenle silikonlar makinelerin koruyucu yüzey tabakalarının yapımında kullanılırlar. Silikonlar ayrıca suyun geçişine de engel olurlar. Bu özelliklerinden ötürü sugeçirmez yağmurlukların yapılmasında silikonlardan yararlanılır. Bu çeşit kumaş dokunmasında silikonlar kumaşın küçük gözeneklerini tıkamayacağından hava ve su buharı aynı dokumadan kolaylıkla geçer.
Çok çeşitli silikonlar yapılmıştır. Bunların bir kısmı yağlı sıvılardır. Bir kısmı ise kauçuğu anımsatan esnek özellikli katılardır. Bunlardan yapay kauçuk yapımında yararlanılır.
Silikonların daha birçok yararları vardır. Silikon, parlatma maddelerine katıldığı zaman parlatılan yüzeylerin uzun süre dayanıklılığını sağlar. Elektrik malzemelerinin kaplanmasında da silikonlar kullanılır. Ayrıca tıbbî aletlerin yapımında silikonlardan yararlanılır.
