Uluslararası Ayakkabı Ölçüleri ve Ayakkabı Numaraları

Uluslararası Ayakkabı Ölçüleri veya Uluslararası Ayakkabı Numaraları ya da yalnızca ayakkabı numarası veya ölçüsü, bir kişinin ayağına uygun büyüklükteki ayakkabısına alfanümerik olarak verilen ölçü birimidir. Ayakkabı imalatçıları ekonomik nedenlerden dolayı standart oluşturmak amacıyla bir dizi uzunluk ölçüsü oluşturmuşlardır. Ayakkabıları bu uzunluk ölçülerine göre hazırladıkları kalıplara göre üretmektedirler. Dünya genelinde kullanılan bir kaç farklı ayakkabı numarası, ölçüsü bulunmaktadır. Bu ölçülendirmelerin yalnızca birkaçında ayak genişliği ve uzunluğu birlikte esas alınmakta, geriye kalan diğer ölçü ve numaralandırma sistemlerinde ise yalnızca ayak uzunluğu esas alınmaktadır. Ayrıca bazı bölgelerde erkekler, kadınlar, kız çocukları ve erkek çocukları için farklı numaralandırma sistemi kullanılmaktadır.

Ayak Büyüklüğü Hakkında

Ayak genişliğinin ve uzunluğunun birlikte esas alınmadığı ve sadece ayak uzunluğunun ölçü olarak alındığı sistemlerde, ayağın uzunluğu genel olarak ayak başparmağı ile ayak topuğu sonuna kadar olan mesafe olarak tanımlanmaktadır. Bu ölçümlemede, kişinin ayakta yalınayak olarak ve vücudun tüm ağırlığının iki ayağının da yer ile temas halinde ölçümlenmiş olduğu anlaşılmalıdır. İnsanların sağ ve sol ayaklarının boyutları birbirinden biraz farklıdır. Ayrıca insanların ayakları sabahları biraz daha küçük olurken, gün sonunda ise bir miktar daha büyük olurlar. Bu nedenle ölçümlerde her iki ayak ayrı ayrı ölçülür ve ayakkabı satın alınması için en uygun zaman akşam üzeri olarak kabul edilir. Özel olarak yaptırılacak ayakkabılar için her iki ayağın da, ölçülmesi önem taşır. Ancak günümüzde, özel ayakkabı üretimi pahalı olduğundan dolayı, yaygın değildir. Toplu olarak ayakkabı üretimi yapan şirketlerin ürettikleri ayakkabılar, standart ancak birbirleri ile eşleşmeyen boyutlarda üretildiklerinden dolayı, genellikle bir miktar daha büyük ayakkabı alınması tavsiye edilir.

Ayakkabı Seçimi ve Alışverişi

Ayakkabı, insanların çeşitli aktiviteleri gerçekleştirdiği esnada ayaklarını koruması ve rahat şekilde tutması için tasarlanmış nesnedir. Ayakkabıların modelleri de dünya üzerinden kültürden, kültüre farklılık göstermektedir. Ayakkabılar, maliyetlerine göre de çok farklılıklar göstermektedir. Çağımızdaki ayakkabılar, sadece bir kayıştan oluşan sandaletler şeklinde olabileceği gibi kayak ve dağcılık gibi özel amaçlar için üretilmiş türde ya da daha farklı amaçlar için bot türünde ucuz ve pahalı olabilirler. Üretilen ayakkabılarda, giyildikten sonra ayakkabı ile ayak arasında bir miktar boşluk olabilir. Bu boşluğun genel olarak 15 ila 20 milimetreden fazla olmaması gerekir ancak bu mesafe farklı türdeki ayakkabılarda değişiklik gösterebilir. Ayakkabı satın alımında bu aralık yürüyerek test edilmelidir. Böylece, ayakkabı üzerinde vücut ağırlığının baskısı sonucunda oluşan genişlemelere göre ayakkabı seçimi yapılmış olur.

Ayakkabı Uzunlukları

Ayakkabı boyutlandırma sistemlerinde kullanılan ölçü birimleri dünya üzerinde ülkelere göre farklılıklar gösterir. Ancak boyutlandırma genellikle tam veya yarım ölçekler olarak yapılır. Farklı türde sınıflandırmalar da bulunmaktadır. Örneğin; Paris noktası adı verilen numaralandırma sisteminde 2/3 santimetreye eşittir. Bu da bir santimetreye göre baz alınan ölçünün 6.6 mm veya ~0.26 inçe eşit olması anlamına gelir. Böylece tüm boyutlar bir santimetrenin 2/3 oranında artış göstermektedir. Yarım numaralandırmada ise bu ölçek santimetrenin 1/3’üne (inçin ise 1/8’ine) arttırmayla sonuçlanır. Bu birim yani numaralandırma ise Kıt’a Avrupası’nda kullanılmaktadır.

Barleycorn ise eski bir ölçü birimidir ve bu ölçeklendirmede ise 1 inç için 1/3 oranı kullanılır. Bu da 8.46 mm anlamına gelmektedir. Genellikle yarım numara ölçeklendirmelerde ise bu ölçü birimine göre 1 inçin 1/6 oranı kullanılır ki, bu da 4.23 mm artış anlamına gelmektedir. Bu ölçeklendirme sistemi ABD ve İngiltere’de yapılan ayakkabılar için temel oluşturmaktadır. Burada en büyük ayakkabı büyüklüğü oniki inç (12 büyüklüğünde) olarak esas alınır ve barleycorn ölçme sistemine göre geriye doğru küçülerek gider.

Bu ölçü birimlerinin yanı sıra metrik ölçü birimi olan santimetre (cm) veya milimetre (mm) ölçü sistemi ayakkabı numaralandırmasında kullanılmaktadır. Bu sistemde artış genellikle 0.5 cm (5 mm ya da ~0.20 inç) olarak belirlenmiştir ve sistem Paris noktası ile İngiliz ölçü birimi olan barlecornun ortasında yer alır. Metrik sistem uluslararası Mondopoint sistemi ve Asya sisteminde kullanılmaktadır. Ölçülerin birbirine dönüştürülmesi esnasında, yuvarlama hataları nedeniyle farklı numaralandırma sistemleri arasında “10 2/3” gibi sıra dışı boyutlar ortaya çıkabilir.

Çocuk, erkek ve kadın ayakkabılarının boyutları farklılık gösterebilir. Örneğin; ABD sisteminde 8 numara bir kadın ayakkabısı ile 8 numara bir kadın ayakkabısı farklı uzunlukta olabilirken, İngiltere’de aynı olabilir. Ayrıca, ayakkabı içerisinde ayak ile ayakkabı arasında bulunan boşluğa “kıpırdatma odası” adı verilmekte olup, numaralandırmaya etki edebilir.

Bazı numaralandırma sistemleri ayak genişliğini de ölçeklendirmeye dahil etmektedir. Genişlik de uzunluk gibi aynı şekilde farklı yöntemler ile belirtilmektedir. Mondopoint sisteminde ölçeklendirme mm yani metrik sistem ile yapılmaktadır. Bir tablo halinde yapılan bu ölçekte ayak genişliği en darından daha genişe doğru bir harf ya da harf kombinasyonunu esas alır. Örneğin;

• Kuzey Amerika sisteminde A, B, C, D, E, EE, EEE, EEEE, F, G harf simgesi kullanılır ve D harfi orta ölçektir.
• Yine bir Kuzey Amerika varyantında 4A, 3A, 2A, A, B, C, D, E, 2E, 3E, 4E, 5E, 6E kullanılır.
• İngiltere’de ki bazı üreticiler ise C, D, E, F, G, H harf simgelerini kullanırlar ve F orta ölçek sayılmaktadır. Ancak bazı üreticilere göre bu farklılık gösterebilir.
• Bir diğer sistemde ise N (dar), M (orta) ya da R (normal) ve W (geniş) anlamına gelmektedir.

Fakat, özellikle üzerinde durulduğu üzere; tüm bu numaralandırmalar üreticilere göre farklılık gösterebilmektedir. Ancak Kanada, ABD ve İngiltere’deki pek çok ayakkabı üreticisi ortak adım genişliği olan 3/16 inçe dayalı olarak A ile E arasında ayakkabı genişliği ölçeklendirmesi kullanmaktadır.

Ortak Numaralandırma Sistemleri

Mondopoint

Ayakkabı boyutlandırma ve işaretleme sistemi olan Mondopoint sisteminin boyutları ISO 9407:1991 Uluslararası Standardı olarak belirtilir ve numaralandırmada Mondopoint sistemi önerilir. Bu sistem ortalama ayak uzunluğu ve genişliğine dayanmaktadır ve buna uygun olduğu için ölçeklendirme milimetre üzerinden yapılır. 280/110 olan ayakkabı numarası 280 mm (11 inç) uzunluğunda ve 110 milimetre (4.3 inç) genişliğinde ortalama bir ayak uzunluğunu belirtmektedir.

Mondopoint sisteminde ayak genişliğinin ele alınması sonucunda, ayakkabı çoğu sisteme göre bu sistemde kişinin ayağa daha iyi oturmaktadır. Bu nedenle sistem NATO ve diğer askeri hizmetlerde kullanılmaktadır. Mondopoint ayrıca kayak botları için de kullanılmaktadır.

EN 13402 Avrupa Standardı, giysiler için de kullanılabilmektedir. Ayakkabılar da bu sisteme uygun olduğu yani santimetre cinsinden etiketleme yapıldığı için tavsiye edilmektedir.

Birleşik Krallık (İngiltere) ve İrlanda

Resmî bir standart olmamasına karşın, Birleşik Krallık ile İrlanda’da ayakkabı numaralandırma sistemi olarak barleycorn kullanılmaktadır. Pratik olarak sıfır olan başlangıç boyutu inçin 1/3’ü olarak büyür. Bu numaralandırmada bir çocuk için sıfır numarası açık bir el kadar (4 inç, 12 barleycorn veya 10.16 cm) olup, numara büyüklüğü 13½’ye (8½ inç, 25.5 barleycorn veya 21.59 cm) kadar gitmektedir. Bu durumda;

Çocuk ayakkabısı numarası = 3 x inç olarak son uzunluk – 12 şeklinde hesaplanabilir.

Bir yetişkin için olan numaralar ise, çocuk için olan son boydan başlayıp (8⅔ inç veya 22.01 cm) yine barleycorn ölçeklendirmesi doğrultusunda büyümektedir. İngiltere’de bir yetişkin için ayakkabı numaralandırması;

Yetişkin ayakkabısı numarası = 3 x inç olarak son uzunluk – 25 olarak hesaplanabilir.

Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada

Kuzey Amerika’da bir miktar daha farklı bir sistem uygulanmaktadır. Boyutlandırma bu iki ülkenin genelinde spor ayakkabıları için bir miktar eşit olmasına rağmen, aynı büyüklükte değildir. Geleneksel olarak İngiltere’de kullanılan barleycorn ile benzer olmasına rağmen aynı değildir ve bir miktar değişiklik gösterir. Bu sistem, binalardaki kat sayısının ülkelerde ne şekilde sayıldığına benzer bir değişiklik gösterir. Örneğin, Amerikalılar birinci katı zemin olarak sayarken, İngilizler ise zemini sıfır olarak sayarlar. Bu haliyle ABD ve Kanada’da ki numaralandırma şu şekilde yapılmaktadır;

Erkek ayakkabısı numarası = 3 x inç olarak son uzunluk – 24

Kadın ayakkabı numaraları ise her zaman erkek ayakkabı numaralarından 1.5 fazladır. Yani bir erkek için 10.5 olan kadın için 12’dir. Bu şekilde eşit bir orta ölçek bulunmuş olur.

Kadın ayakkabısı numarası (ortak) = 3 x inç olarak son uzunluk – 22.5

Ayrıca Amerika Ayakkabı Sanayi tarafından standart FIA olarak bilinen ve daha az kullanılan sistemde ise erkek ayakkabı numarasına, kadın ayakkabı numarasında 1,5 değil, 1 eklenir. Yani bir erkek ayakkabı numarası 10.5 ise, kadın ayakkabı numarası bu sisteme göre 11.5 olur. Bu durumda;

Kadın ayakkabısı numarası (FIA) = 3 x inç olarak son uzunluk – 23 hesaplamasıyla numara bulunur.

Erkek ve kız çocukları ise erkek ayakkabı numarasında 12.33’e eşittir. Böylece kız ve erkek çocukları için ayakkabı numaraları farklılık göstermez. Burada ise ölçeklendirme şu şekildedir;

Çocuk ayakkabısı numarası = 3 x inç olarak son uzunluk – 11.67

Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da bulunan mağazalarda çocuk ayakkabı numaraları 1’den başlar ve 13’te son bulur. Daha sonra yetişkin ayakkabı numaraları tekrar 1’den başlar ve büyür.

Brannock Cihazı veya Brannock Aygıtı

Charles F. Brannock tarafından 1925 yılında icat edilmiş ve günümüzde birçok ayakkabı mağazası tarafından kullanılan farklı bir ölçüm aletidir. Brannock cihazı tarafından kullanılan formülde ayak boyu son bahsedilen uzunluktan ⅔ inç (1.7 cm) daha kısa olduğu varsayılır. Böylece bir erkeğin ayak uzunluğunda 1 numara 7 ⅔ inç uzunluğa eşittir. Kadınlar için bu 1 boy fazlalaştırılarak başlar.

Erkek ayakkabısı numarası (Brannock) = 3 x inç olarak ayak uzunluğu – 22

Kadın ayakkabısı numarası (Brannock) = 3 x inç olarak ayak uzunluğu – 21 olarak hesaplanır.

Ayrıca bu yöntemde, topuk mesafesi uzunluğu ile ayağın en geniş noktasının uzunluğu ölçülür. Bu ölçek ile daha büyük bir boyut ölçüldüğü takdirde, bu ayağın uzunluğunun yerini alır. Çocuklar için ayrıca büyümeye bağlı olarak ek “kıpırdatma odası” boyluğu verilir. Cihaz aynı zamanda ayak genişliğini AAA, AA, A, B, C, D, E, EE veya EEE olarak ölçeklendirir.

Ayak Tarayıcı

Bazı ayakkabı mağazaları, ayakkabını boyutunu ve modelini tavsiye etmek amacıyla iki ayağın tam uzunluğunu ve genişliğini ölçmek için günümüzde optik cihazlar kullanmaktadırlar.

Avrupa’da Ayakkabı Numarası

Kıt’a Avrupası sistemi Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve diğer pek çok Avrupa ülkesinde kullanılmaktadır. Brezilya’da da bu sistem kullanılır ancak yaygın olarak Hong Kong sisteminden 2 çıkarılan yöntem de kullanılmaktadır. Bu sistemde Paris noktasında ifade edildiği gibi her iki cinsiyete ve hem yetişkin hem de çocuklarda ayakkabı numarasında son uzunluk esastır. Paris noktasında ölçek santimetrenin ⅔ olduğundan dolayı aşağıdaki gibi formüle edilmektedir.

Ayakkabı numarası (Paris noktası) = ⅔ x son uzunluk (cm) şeklinde hesaplanabilir.

Gerçek ayak uzunluğuna dayalı boyutun hesaplanabilmesi için öncelikle bu ölçüye 1.5 ila 2 cm arasında bir uzunluğun eklenmesi gereklidir. Örneğin; 1.5 cm daha uzun bir iç ayak uzunluğuna sahip bir ayakkabı için;

Ayakkabı numarası (Paris noktası) = ⅔ x [ayak uzunluğu (cm) + 1.5 cm] şeklinde işlem yapılmalıdır.

Asya’da Ayakkabı Numarası

Asya’da ayakkabı numaralandırması JIS (Japon Endüstri Standartları) S 5037:1998, CNS 4800, S 1093 veya KS M 6681 standartları ile ölçülendirilmektedir. Bu sistemlerde de ayak uzunluğu ve genişliği esas alınmaktadır. Ayak uzunluğu santimetre olarak belirtilir ve her defasında 5 milimetrelik bir artış yapılır. Bu sistem ayrıca 1949 ile 1990 yılları arasında hüküm süren ve sosyalist cumhuriyet olan Doğu Almanya diğer adıyla Demokratik Almanya’da da kullanılmıştır. Uzunluk ve çevresinin boyutu (A, B, C, D, E, EE, EEE, EEEE, F, G) endeksli bir tablodan alınmaktadır. 12 yaşından daha küçük çocuklar ile kadınlar ve erkekler için farklı ayakkabı tabloları bulunmaktadır. Tablolar ayrıca ek gösterge olarak ayakkabı genişliğini de içermektedir. Her ülkede her cins ayakkabı için ayakkabı designatörleri tarafından kullanılmaktadır. Örneğin; ayak genişliği Çin’de daha büyük kadınlar için bu EEEE iken, Japonya’da F’tir.

Ayakkabı Boyutları Karşılaştırması

Lütfen aşağıda verilen boyutların, yukarıda belirtilen standartlar doğrultusunda ve teorik olarak hazırlandığını unutmayınız. İnternette bulunan bu tablolardaki veriler ile diğer tablolar arasında farklılıklar olabilir. Bunun bazı nedenleri aşağıda sıralanmıştır.

• Ayakkabı numaralama sistemleri standartları bulunsa da tüm ülkelerde ve tamamı standardize edilmemiştir. Farklı ayakkabı üreticileri, farklı üretim süreçleri, ölçüm sistemlerindeki farklılıklar gibi nedenlerden dolayı her ülkede ayakkabı standartları farklıdır. Örneğin birbirine sınır olan iki ülke mesela Almanya ile Fransa arasındaki ayakkabı boyutları birbirlerinden farklı olabilmektedir.
• Geniş ayaklar için farklı sorunlar ortaya çıkabilir ve aslında bu tür ayaklar için burada belirtilen numaralardan çok daha büyük ayakkabı gerekiyor olabilir. Genişliğin ülkelerde farklı olması bu duruma yol açabilir ve bu durum farklı göstergeleri de beraberinde getiriyor olabilir.
• Çocuklar için bazı tablo değerlerinde büyüme oranları esas alınmış olabilir. Santimetre veya inç olarak gösterilen bir ayakkabı numarası ayağın veya ayakkabının iç boşluğu ile birlikte tamamının uzunluğu anlamına geliyor olabilir. Çok küçük numaralar veya çok büyük numaralar ABD’de olduğu gibi diğer ülkelerde de değişiklik gösterebilir. Tablolar hatalar da içeriyor olabilir. Bu nedenle bunlara dikkat etmeniz önerilir.

Türkiye’de Ayakkabı Numarası

Son olarak Türkiye’de Kıt’a Avrupası ile aynı şekilde metrik sistem kullanılmaktadır. Yukarıdaki tabloda bunu görüyorsunuz. Tüm boyutlarda ayakkabı numaralı 26 ile 47 arasında bulunmaktadır.

Erkek Ayakkabıları İçin Uluslararası Numaralandırma

Kadın Ayakkabıları İçin Uluslararası Numaralandırma